ევროპელთა უმეტესობა მხარს უჭერს თავდაცვის ხარჯების ზრდას, ბირთვული ფარის შექმნას და უკრაინის მხარდაჭერას აშშ-ს დახმარების გარეშე.

2025-06-23 23:07:42, 262 ნახვა

დონალდ ტრამპის პოლიტიკა რადიკალურად ცვლის პოლიტიკურ სიტუაციას და საზოგადოებრივ აზრს არა მხოლოდ თავად შეერთებულ შტატებში, არამედ ევროპაშიც. „ტრამპის რევოლუცია“, როგორც მას საგარეო ურთიერთობების ევროპული საბჭოს (ECFR) ექსპერტებმა უწოდეს, აიძულებს ევროპელებს, უფრო მეტად დაეყრდნონ საკუთარ ძალებს, მათ შორის თავდაცვაში, რათა მზად იყვნენ უკრაინისთვის ცალმხრივი სამხედრო მხარდაჭერის გასაწევად და ტრადიციულ პარტიებს ევროპული სუვერენიტეტის დამცველებად აქცევს, ხოლო ულტრამემარჯვენე ნაციონალისტები, პირიქით, ტრანსნაციონალური რევოლუციური პროექტის ავანგარდად იქცევიან.

ექვსი თვის განმავლობაში შეერთებულმა შტატებმა ლიბერალური დემოკრატიის დამცველიდან ანტილიბერალიზმისა და ეკონომიკური პროტექციონიზმის მომხრედ გადაიქცა, რითაც ძირს უთხრის იმ წინაპირობებს, რომლებიც ათწლეულების განმავლობაში ეფუძნებოდა ევროპულ უსაფრთხოებას, როგორიცაა ამერიკული დაცვის გარანტიები, ნატო, როგორც ლიბერალური დემოკრატიების ალიანსი, თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეწყობა და აგრესიული ნაციონალიზმის ტაბუ. ამან ევროპის პოლიტიკური თვითიდენტიფიკაციაში ტრანსფორმაცია გამოიწვია, რასაც ადასტურებს ECFR-ის მიერ კონტინენტის 12 ქვეყანაში ჩატარებული გამოკითხვის შედეგები, განაცხადეს საბჭოს თანადამფუძნებლებმა ივან კრასტევმა და მარკ ლეონარდმა.

ექსპერტების თქმით, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ცვლილება „ევროპული სამშვიდობო პროექტიდან სამხედრო პროექტზე გადასვლაა“. ეს დაიწყო ვლადიმერ პუტინის მიერ უკრაინაში დაწყებული ომით და ტრამპმა მნიშვნელოვნად დააჩქარა ეს პროცესი. ახლა, დანიაში ევროპელების 32%-დან პოლონეთში 77%-მდე „ყოველდღიურ ცხოვრებაში“ უკრაინის კონფლიქტის ევროპაში ფართომასშტაბიან ომში გადაზრდის შიშს ავლენს, 34%-დან 86%-მდე - ბირთვული იარაღის გამოყენების, 32%-დან 82%-მდე - მესამე მსოფლიო ომის დაწყების. სწორედ ამ მიზეზით, 12-დან 11 ქვეყნიდან თავდაცვის ხარჯების გაზრდის მომხრეთა რაოდენობა აღემატება მის მოწინააღმდეგეთა რაოდენობას (გამონაკლისია იტალია), ხოლო 12-დან 8 ქვეყნიდან შედარებითი უმრავლესობა სავალდებულო სამხედრო სამსახურის აღდგენის მომხრეა (ხოლო საფრანგეთში, გერმანიასა და პოლონეთში - აბსოლუტური უმრავლესობა, 50%-ზე მეტი).

გამოკითხვა 2025 წლის მაისში ჩატარდა 12 ევროპული ქვეყნის - დიდი ბრიტანეთის, უნგრეთის, გერმანიის, დანიის, ესპანეთის, იტალიის, პოლონეთის, პორტუგალიის, რუმინეთის, საფრანგეთის, შვეიცარიისა და ესტონეთის - 16 440 მაცხოვრებელს შორის.

გარე საფრთხეებისგან უკეთ დასაცავად, 10 ქვეყნის მაცხოვრებლებმა მხარი დაუჭირეს შეერთებული შტატებისგან დამოუკიდებელი ევროპული ბირთვული შემაკავებელი ძალის შექმნას, რომელთაგან ცხრაში გამოკითხულთა 50% ან მეტი მხარს უჭერდა. წინააღმდეგ მხოლოდ იტალიამ და უნგრეთმა მისცეს ხმა. გარდა ამისა, რვა ქვეყანაში ბევრი მათგანი ეროვნული ბირთვული პროგრამების შემუშავებისთვისაც კი მზადაა. პოლონელები ორივე შემთხვევაში - ეროვნულ და პანევროპულ დონეზე - ყველაზე აქტიურები არიან: შესაბამისად, 60% და 68%-იანი მხარდაჭერა.
პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა დონალდ ტუსკმა საჯაროდ დაუჭირა მხარი ეროვნული თავდაცვის ბირთვული იარაღით გაძლიერებას, როგორიცაა საფრანგეთისა და ბრიტანეთის ბირთვული ფარის სხვა ევროპულ ქვეყნებზე გაფართოება (ფრანგების 52% მზადაა მხარი დაუჭიროს ასეთ ნაბიჯს, ხოლო ბრიტანელები წინააღმდეგი არიან უმრავლესობით 43%). უკრაინის სარაკეტო და კოსმოსური ინდუსტრიის დამფუძნებელმა, ვლადიმერ გორბულინმა, ევროპელ მოკავშირეებს რუსეთის შესაკავებლად საკუთარი ბირთვული იარაღის შექმნაში დახმარება შესთავაზა.
მიუხედავად იმისა, რომ ევროპაში სიტუაცია უფრო საშიში გახდა, ახალ რეალობასთან ადაპტაციას დრო დასჭირდება და ECFR-ის გამოკითხვის რესპონდენტები ამ უსიამოვნო ფაქტის შესახებ ინფორმირებულები არიან. ევროპელები ორად არიან გაყოფილნი იმის თაობაზე, შეუძლია თუ არა ევროკავშირს ნამდვილად მოიპოვოს დამოუკიდებლობა აშშ-სგან უსაფრთხოებისა და თავდაცვის საკითხებში, გადალახოს შიდა უთანხმოებები და გახდეს გლობალური მოთამაშე.

აშშ-მ შესაძლოა ევროპიდან თავისი ჯარების ნაწილი გაიყვანა, განცხადება კი ჰააგაში 24-25 ივნისს დაგეგმილი ნატოს სამიტის შემდეგ გაკეთდა; ეს ევროპელების ნერვიულობას კიდევ უფრო ზრდის, რომლებსაც დიდი სირთულეები შეექმნათ 2035 წლისთვის თავდაცვის ხარჯების მშპ-ს 2%-დან 5%-მდე გაზრდაზე შეთანხმებასთან დაკავშირებით, როგორც ამას ტრამპი მოითხოვდა, წერს Bloomberg. სააგენტოს წყაროების ცნობით, ევროპელი ოფიციალური პირები ემზადებიან იმისთვის, რომ ჯარების გაყვანა შეიძლება მასშტაბური იყოს და უსაფრთხოების რისკი შექმნას.

ზოგიერთ სფეროში, როგორიცაა შორ მანძილზე ზუსტი დარტყმები, ევროპელებს იარაღის დეფიციტის შესავსებად დრო სჭირდებათ, განაცხადა გერმანიის თავდაცვის მაღალჩინოსანმა შტეფან შულცმა. მისი თქმით, ევროპაში აშშ-ის ყოფნის შემცირება თანმიმდევრულად უნდა მოხდეს, ევროპული თავდაცვისუნარიანობის გაზრდასთან ერთად.

კრასტევი და ლეონარდი აღნიშნავენ, რომ ევროპელები დროს ყიდულობენ, სამი ძირითადი ნიშანი მიუთითებს:

სიფრთხილე იმ სამხედრო სამსახურის მიმართ, რომლის გავლაც შესაძლოა თავად მოუწიოთ,
უკრაინის მხარდაჭერის სურვილი, რათა მან რეალურად დაიცვას ისინი,
იმედი მაქვს, რომ ტრამპის შემდეგ აშშ ძველი სამყაროს დაცვას დაუბრუნდება.
უკრაინის მხარდაჭერა თითქმის სრული ჩანს. ამასთან დაკავშირებით სამი კითხვა დაისვა: უნდა მიჰყვეს თუ არა ევროპამ აშშ-ს მაგალითს, თუ ის შემდეგ ქმედებებს განახორციელებს:

აიძულებს უკრაინას, ოკუპირებული ტერიტორიები რუსეთს დაანებოს: 12-ვე ევროპული ქვეყანა არ უჭერს მხარს ასეთ ნაბიჯს;
რუსეთის წინააღმდეგ ეკონომიკური სანქციები მოიხსნება: ასევე სრული უარი გაწევრიანებაზე (უნგრეთშიც კი, სადაც ყველაზე პრორუსული და ტრამპის მომხრე შეხედულებებია, 40% წინააღმდეგი იყო, ხოლო 38% - მომხრე);
საზოგადოებასთან ურთიერთობა უკრაინისთვის ყოველგვარი სამხედრო მხარდაჭერის შეწყვეტა: უნგრელებმა მხარი დაუჭირეს ამ ნაბიჯს, მაგრამ ისინი ერთადერთები იყვნენ ევროპაში.
ECFR-ის მკვლევრები ამ შედეგებზე შემდეგ კომენტარს აკეთებენ:

[ევროპელების მიმართ] ხელსაყრელი ინტერპრეტაცია ის არის, რომ ისინი უკრაინის მხარდაჭერაზე ორიენტირებულ დამოუკიდებელ პოლიტიკას ემხრობიან და არ სურთ ტრამპის მაგალითის ბრმად მიბაძვა. თუმცა, ამ მონაცემების კიდევ ერთი (და თავსებადი) ინტერპრეტაცია ის არის, რომ ევროპელებს სურთ, რომ უკრაინელებმა განაგრძონ ბრძოლა მათი ინტერესებისთვის.

ავტორი: ირაკლი მანაგაძე , ექსპრესნიუსის რეპორტიორი 2009 წლიდან